با مهم‌ترین مفاهیم و اصطلاحات مقوله «ارتباط موثر» آشنا شوید! ۱۵ مفهوم کلیدی ارتباطات موثر
یکی از موضوعات مهمی که علاقه‌مندان به حوزه توسعه فردی و توسعه سازمانی با آن روبه‌رو هستند، مقوله «ارتباط موثر» است. اساسا در حوزه ارتباطات و علوم ارتباطات، مسئله ارتباطات موثر از اهمیت خاصی برخوردار است. اگر مقالات ما را خوانده باشید و از علاقه‌مندان به مطالعه در این زمینه باشید، احتمالا تا کنون با اصطلاحات مختفی از قبیل: ارتباطات بین فردی، ارتباطات موثر، ارتباطات موثر سازمانی و ارتباطات در توسعه فردی آشنا شده‌اید. آنچه در این مقاله مورد نظر ماست، آشنا کردن مخاطب با مهم‌ترین اصطلاحاتی است که در این مقوله‌ها رایج‌اند و به کار می‌روند.
با مفهوم ارتباط موثر، بیشتر آشنا شوید!
پیش از آنکه به ارائه تعاریف اصطلاحات رایج در مقوله ارتباط موثر بپردازیم، بهتر است تعریف جامعی از آن داشته باشم.
منظور از رابطه یا ارتباط موثر چیست؟ در ابتدا باید گفت، هر ارتباط از یک رابطه دوطرفه شکل می‌گیرد. یک سوی رابطه، فرستنده پیام جهت آغاز ارتباط قرار گرفته است. در سوی دیگر نیز گیرنده پیام قرار دارد که در صورت پذیرفتن پیام و دادن پاسخ مثبت به آن، رابطه شکل می‌گیرد. در این میان، منظور از رابطه موثر، رابطه‌ای است که در آن، هر دو طرف از برقراری ارتباط به اهداف خود برسند و از آن راضی باشند.
بنابراین، در وهله اول مهم‌ترین عناصر سازنده مفهوم ارتباطات مفید و موثر عبارت‌اند از:
- آغازگر ارتباط (طرف اول رابطه که برای شکل دادن به ارتباط تلاش می‌کند)
- پیام (سیگنالی که از طرف آغازگر ارسال می‌شود)
- پذیرنده ارتباط (طرف دوم که با پاسخ مثبت به ارتباط دوطرفه شکل می‌دهد)
- تحقق اهداف رابطه (درواقع این عامل باعث ایجاد رضایت دوطرفه از رابطه می‌شود. همین امر مصداق شکل گرفتن ارتباطات موثر است)
حال فارغ از این تعاریف بنیادین، می‌خواهیم به طور کلی با مهم‌ترین اصطلاحات کاربردی در این مقوله آشنا شویم.
15 گام در مسیر گفت‌وگو: آشنایی با مفاهیم کلیدی ارتباط موثر
چنانکه ذکر شد، برقرار کردن ارتباط موثر، هنری است که در دنیای امروز، نقشی حیاتی در موفقیت فردی و اجتماعی ایفا می‌کند. این مهارت، نه تنها به ما کمک می‌کند تا با دیگران به درستی ارتباط برقرار کنیم؛ بلکه زمینه‌ساز درک متقابل، ایجاد روابط سالم و رسیدن به اهداف مشترک می‌شود. در این راستا، پس از ارائه مفاهیم بنیادین در این زمینه (مانند پیام، فرستنده، گیرنده و…) سایر مفاهیم کلیدی در این زمینه را برای شما شرح می‌دهیم.
1. ارتباط کلامی و غیرکلامی
مهارت ارتباط به دو صورت کلامی و غیرکلامی از مهم‌ترین موضوعات در این مقوله است.
- ارتباط کلامی: شامل استفاده از کلمات برای انتقال پیام است. این نوع ارتباط، شامل صحبت کردن، نوشتن و خواندن می‌شود.
- ارتباط غیرکلامی: شامل استفاده از زبان بدن، حالات چهره، تماس چشمی و لحن صدا برای انتقال پیام است. تحقیقات نشان داده است که بخش قابل توجهی از پیام ما، از طریق ارتباط غیرکلامی منتقل می‌شود.
2. گوش دادن فعال
مهارت گوش دادن فعال، مهارتی است که در آن، فرد به طور کامل به صحبت‌های طرف مقابل توجه می‌کند، سعی می‌کند منظور او را درک کند و با استفاده از زبان بدن و بازخوردهای کلامی، نشان می‌دهد که به او گوش می‌دهد. گوش دادن فعال، به ایجاد همدلی و درک متقابل کمک می‌کند.
3. همدلی
توانایی درک و به اشتراک گذاشتن احساسات دیگران، مصداق همدلی است. همدلی، به ما کمک می‌کند تا دیدگاه‌های دیگران را درک کنیم، احساسات آن‌ها را بشناسیم و با آن‌ها ارتباط عمیق‌تری برقرار کنیم.
4. بازخورد
مقصود از بازخورد، اطلاعاتی است که به فرد یا گروهی در مورد عملکردشان ارائه می‌شود. بازخورد سازنده، به افراد کمک می‌کند تا نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنند و برای بهبود عملکردشان تلاش کنند.
5. شفافیت
درواقع شفافیت، به معنای انتقال اطلاعات به صورت واضح، صادقانه و بدون ابهام است. شفافیت، به ایجاد اعتماد و اطمینان در روابط کمک می‌کند.
6. زبان بدن
می‌توان گفت زبان بدن، شامل حرکات، حالات چهره و تماس چشمی است که در ارتباطات غیرکلامی مورد استفاده قرار می‌گیرد. زبان بدن، می‌تواند پیام‌های مختلفی را منتقل کند و بر نحوه درک پیام‌های کلامی تأثیر بگذارد.
7. لحن صدا
مقصود از لحن صدا، نحوه بیان کلمات است که می‌تواند احساسات و نگرش‌های مختلفی را منتقل کند. لحن صدا، می‌تواند بر نحوه درک پیام‌های کلامی تأثیر بگذارد.
8. خودآگاهی
مهارت خودآگاهی، توانایی شناخت و درک احساسات، افکار و رفتارهای خود است. خودآگاهی، به ما کمک می‌کند تا ارتباطات مؤثرتری با دیگران برقرار کنیم.
9. قاطعیت
منظور از قاطعیت، توانایی بیان نیازها و خواسته‌های خود به صورت محترمانه و بدون تجاوز به حقوق دیگران است. قاطعیت، به ما کمک می‌کند تا از حقوق خود دفاع کنیم و روابط سالم‌تری با دیگران برقرار کنیم.
10. حل تعارض
درواقع حل تعارض، فرآیندی است که در آن، افراد یا گروه‌ها برای حل اختلافات و رسیدن به توافق تلاش می‌کنند. حل تعارض، به ما کمک می‌کند تا روابط خود را حفظ کنیم و از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کنیم.
11. ارتباط بین فرهنگی
مهارت ارتباط بین فرهنگی، به معنای ارتباط بین افرادی است که از فرهنگ‌های مختلف می‌آیند. ارتباط بین فرهنگی، نیازمند درک و احترام به تفاوت‌های فرهنگی است.
12. هوش هیجانی
منظور از هوش هیجانی، توانایی درک و مدیریت احساسات خود و دیگران است. هوش هیجانی، به ما کمک می‌کند تا ارتباطات مؤثرتری با دیگران برقرار کنیم و روابط سالم‌تری را تجربه کنیم.
13. ارتباطات سازمانی
مفهوم ارتباطات موثر سازمانی از دیگر مفاهیمی است که در مقوله ارتباط موثر موضوعیت پیدا می‌کند. منظور از این اصطلاح انتقال دقیق، روشن و به موقع اطلاعات و پیام‌ها بین افراد مختلف در سازمان است. به واسطه چنین ارتباطی، تمامی اعضای یک سازمان می‌توانند به درک و دریافت مشترکی از اهداف و انتظارات موجود در مجموعه برسند. بدین شکل، همکاری و اتحاد همه‌جانبه اعضا برای برآوردن اهداف، محقق خواهد شد.
14. شبکه‌سازی
علاوه بر مفاهیم فوق، شبکه‌سازی هم یکی از مفاهیم کلیدی در عرصه ارتباط موثر محسوب می‌شود. در واقع به واسطه توسعه فردی و حرفه‌ای باید بتوان بر مبنای ارتباطات، بستر مناسبی را برای شبکه‌سازی شکل داد. با برقراری ارتباط با افراد متخصص و تاثیرگذار، فرصت‌های جدیدی ایجاد می‌شود که به پیشرفت (فردی و سازمانی) کمک می‌کند. شبکه‌سازی، باعث می‌شود تا از اندوخته‌ها و تجربیات دیگران بیاموزیم و ایده‌هایی بدیعی را به کار ببندیم که می‌توانند بیش از پیش، الهام‌بخش باشند.
15. ارتباطات و رهبری
در پایان باید گفت، فاکتور هدایت و رهبری مجموعه، یکی از مهم‌ترین مهارت‌های مورد نیاز برای موفقیت حرفه‌ای است. حال در این میان، مهارت ارتباط موثر، از مهم‌ترین ابزارهای رهبری محسوب می‌شود. این مسئله باید مورد توجه مدیران قرار بگیرد. مدیران موفق، به شکل موثر با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند؛ بدین ترتیب به آن‌ها انگیزه می‌دهند و ایشان را به سوی اهداف مشترک هدایت می‌کنند. این امر باعث تقویت اعتماد و احترام بین اعضا می‌شود و تیم یکپارچه‌تری را می‌سازد.
به هر حال با درک و استفاده از این مفاهیم و اصطلاحات، می‌توانید مهارت‌های ارتباطی خود را بهبود بخشید؛ بدین ترتیب، روابط مؤثرتری را در زندگی شخصی و حرفه‌ای خود تجربه خواهید کرد.
حرف آخر: کسب مهارت‌های ارتباط موثر با مطالعه و افزایش معلومات
خیلی از علاقه‌مندان به مفاهیم حوزه‌های توسعه فردی و سازمانی، در پی کسب مهارت برای ارتباطات موثر هستند؛ در این راستا، بسیاری از علاقه‌مندان، جهت افزایش معلومات خود، به مطالعالات تخصصی روی می‌آورند. به همین دلیل، استفاده از نظرات تخصصی اساتید خبره کوچینگ می‌تواند مفید باشد. در این راستا، به علاقه‌مندان توصیه می‌کنیم با مطالعه تألیفات دکتر پرستو اسلامی (Parastoo Eslami) متخصص ارتباطات و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک، به افزایش معلومات خود در این زمینه بپردازند.
دیدگاهتان را بنویسید