تاثیر آموزههای علوم ارتباطات در تقویت روابط بین فردی
یکی از مهمترین اهدافی که افراد در راستای رشد و توسعه فردی و سازمانی دنبال میکنند، تقویت روابط بین فردی است. در این راستا مفاهیمی از قبیل: مهارت های ارتباطی، کوچینگ رابطه، ارتباطات موثر، ارتباطات موثر سازمانی و… مطرح میشود. در این مقاله، به مهمترین مسائل درباره روابط بین فردی پرداختهایم. ضمن اینکه تأثیر آموزههای علوم ارتباطات برای آن را بررسی نمودهایم. علاوه بر خواندن این مقاله، به علاقهمندانی که رویکرد حرفهایتری دارند، توصیه میشود مطالعات در حوزه علوم ارتباطات را نادیده نگیرند. در این راستا میتوانید ضمن مطالعه مقالات دکتر پرستو اسلامی، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، در این زمینه اطلاعات بیشتری کسب کنید. برای افزایش دانش و کسب اطلاعات کاربردی بیشتر نیز میتوانید برخی از تالیفات دکتر پرستو اسلامی را بخوانید؛ کتابهایی از قبیل: فرهنگ واژگان تخصصی علوم ارتباطات/ ارتباط انسانی/ ارتباط سازمانی/ فرهنگ سازمانی.
نقش حیاتی آموزههای علوم ارتباطات در تقویت روابط بین فردی
روابط بین فردی، پایه زندگی اجتماعی انسانها و عامل اصلی رشد و موفقیت در حوزههای مختلف است. از خانواده و دوستان گرفته تا همکاران و شرکای تجاری، کیفیت این روابط، تعیینکننده کیفیت کلی زندگی ماست. اما این روابط، نه به صورت خودکار و نه بدون تلاش، رشد و دوام مییابند. اینجاست که علوم ارتباطات به عنوان یک نقشه راه علمی و عملی، به کمک ما میآید. آموزههای این علم، ابزارهایی قدرتمند برای درک، تحلیل و بهبود شیوههای تعامل ما با دیگران ارائه میدهند. این مقاله به بررسی تأثیر عمیق علوم ارتباطات در تقویت روابط بین فردی و همچنین مهمترین مسائل و چالشهای موجود در این حوزه میپردازد.
علوم ارتباطات، به ما میآموزد که ارتباط یک فرایند پیچیده، چندوجهی و پویا است که فراتر از رد و بدل کردن کلمات ساده میرود. این علم به ما کمک میکند تا مهارتهای زیر را در خود تقویت کنیم:
۱. درک عمیق از فرایند ارتباط:
علوم ارتباطات به ما یاد میدهد که یک ارتباط موفق تنها به فرستادن پیام بستگی ندارد. بلکه شامل عناصر کلیدی دیگری نیز میشود. مانند:
- فرستنده و گیرنده: نقشها در ارتباط پویا هستند و دائماً تغییر میکنند. درک این نقشها به ما کمک میکند تا پیام خود را مؤثرتر تنظیم کنیم.
- پیام و کانال: انتخاب کانال مناسب (مثلاً صحبت رو در رو، پیامک، ایمیل) برای یک پیام خاص، اهمیت حیاتی دارد.
- بازخورد: بازخورد، حلقه گمشده بسیاری از ارتباطات ناموفق است. علوم ارتباطات، اهمیت توجه به واکنشها و پاسخهای طرف مقابل را به ما گوشزد میکند.
- موانع ارتباطی: این علم به ما میآموزد که موانعی مانند نویز فیزیکی (صدای بلند)، نویز روانشناختی (پیشداوریها و تعصبات) و نویز معنایی (سوءتفاهم در کلمات)، چگونه میتوانند ارتباط را تخریب کنند. با شناخت این موانع، میتوانیم آنها را مدیریت کنیم.
۲. تقویت مهارتهای گوش دادن فعال:
یکی از ارزشمندترین آموزههای علوم ارتباطات، تأکید بر گوش دادن فعال است. گوش دادن فعال فراتر از شنیدن صرف کلمات است و شامل موارد زیر میشود:
- تمرکز کامل: توجه و تمرکز بدون پرت شدن حواس از صحبتهای گوینده.
- همدلی: تلاش برای درک احساسات و دیدگاههای طرف مقابل.
- بازتاب: تکرار یا خلاصهسازی آنچه شنیدهاید تا نشان دهید که درک کردهاید.
- طرح سؤالات باز: پرسیدن سؤالاتی که به طرف مقابل اجازه میدهند بیشتر توضیح دهد.
گوش دادن فعال، باعث میشود افراد احساس ارزشمند بودن و درک شدن داشته باشند که این خود، سنگ بنای اعتماد و صمیمیت است.
۳. ارتقای هوش هیجانی و ارتباط غیرکلامی:
بیش از ۷۰ درصد یک ارتباط، غیرکلامی است. علوم ارتباطات به ما میآموزد که چگونه زبان بدن، لحن صدا، حالات چهره و حتی فاصله فیزیکی، پیامهای قدرتمندی را منتقل میکنند.
- همخوانی کلام و رفتار: وقتی پیام کلامی ما با زبان بدنمان همخوانی نداشته باشد (مثلاً گفتنِ جمله «خوبم» با صورتی اخمو)، گیرنده به پیام غیرکلامی ما بیشتر توجه میکند.
- شناخت احساسات: علوم ارتباطات به ما کمک میکند تا احساسات خود و دیگران را از طریق نشانههای غیرکلامی بهتر درک کنیم. این توانایی، بخشی از هوش هیجانی است که برای مدیریت تعارضات و ایجاد روابط عمیقتر ضروری است.
۴. مدیریت تعارضات و حل مسئله:
تعارض، جزئی طبیعی از هر رابطه است. علوم ارتباطات ابزارهایی برای مدیریت سازنده تعارض ارائه میدهد:
- استفاده از «من-پیام» به جای «تو-پیام»: به جای متهم کردن طرف مقابل (مثل: تو همیشه دیر میکنی)، احساس خود را بیان کنیم (وقتی دیر میکنی، من نگران میشوم).
- استراتژیهای مذاکره: این علم به ما میآموزد که چگونه در مذاکرات، به جای تمرکز بر مواضع، بر منافع و نیازهای اصلی طرفین تمرکز کنیم.
۵. بهبود مهارتهای گفتاری و خودابرازی:
علوم ارتباطات به ما کمک میکند تا پیام خود را واضحتر، مختصرتر و مؤثرتر بیان کنیم. این شامل:
- واضحسازی پیام: حذف ابهام و کلمات اضافی.
- انطباق با مخاطب: صحبت کردن به زبانی که طرف مقابل درک میکند.
- استفاده از مثال و استعاره: برای انتقال مفاهیم پیچیده به شکلی ساده.
مهمترین چالشها درباره روابط بین فردی
روابط بین فردی، با وجود اهمیت حیاتی خود، مملو از چالشها و مسائلی است که شناخت آنها برای بهبود روابط ضروری است.
۱. سوءتفاهم و عدم درک متقابل:
این بزرگترین چالش در روابط است. سوءتفاهم اغلب ناشی از پیشفرضها، فرضیات غلط، یا عدم توجه به زمینه (Context) ارتباط است. برای حل این مسئله، دو مورد لازم است:
- شفافیت: انتظارات و احساسات خود را به وضوح بیان کنیم.
- تأییدخواهی: از طرف مقابل بپرسیم که آیا پیام ما را درست متوجه شده است.
۲. فقدان اعتماد و صداقت:
اعتماد، زیربنای هر رابطه سالم است. وقتی اعتماد از بین برود، بازسازی آن بسیار دشوار است. عدم صداقت، بدقولی و پنهانکاری، به سرعت اعتماد را تخریب میکند. برای حفظ اعتماد، باید:
- صادق باشیم، حتی در مسائل کوچک.
- به قولهای خود عمل کنیم.
- در صورت اشتباه، مسئولیت آن را بپذیریم.
۳. ضعف در مدیریت تعارض:
بسیاری از روابط به دلیل عدم توانایی در مدیریت صحیح اختلافات از هم میپاشند. الگوهای رفتاری ناسالم در تعارضات شامل موارد زیر است:
- فرار از تعارض (Conflict Avoidance): نادیده گرفتن مشکلات تا زمانی که به یک بحران تبدیل شوند.
- حمله شخصی: به جای تمرکز بر مشکل، به شخصیت طرف مقابل حمله کردن.
- سکوت و قهر: استفاده از سکوت به عنوان یک ابزار تنبیهی.
۴. نبود همدلی و احترام:
همدلی، توانایی درک احساسات دیگران است. احترام، پذیرش تفاوتها و ارزش قائل شدن برای دیدگاههای طرف مقابل است. نبود این دو عامل، رابطه را به یک میدان جنگ تبدیل میکند. برای تقویت همدلی و احترام:
- خود را جای دیگری بگذاریم.
- دیدگاه طرف مقابل را بشنویم، حتی اگر با آن موافق نباشیم.
۵. ارتباطات ناکارآمد و یکطرفه:
برخی روابط به دلیل اینکه یک فرد نقش فرستنده و دیگری نقش گیرنده دائمی را ایفا میکند، از بین میروند. ارتباط سالم یک جاده دوطرفه است که هر دو نفر در آن به یک اندازه مشارکت میکنند.
۶. تأثیر فناوریهای ارتباطی جدید:
در عصر دیجیتال، روابط از طریق پیامک، شبکههای اجتماعی و تماسهای ویدئویی شکل میگیرند. این فناوریها با وجود مزایای خود، چالشهایی نیز ایجاد میکنند:
- کاهش کیفیت ارتباط: ارتباط متنی فاقد لحن صدا و زبان بدن است که میتواند منجر به سوءتفاهم شود.
- اعتیاد به فناوری: وابستگی بیش از حد به گوشی، میتواند حضور واقعی ما را در روابط حضوری کاهش دهد.
- مقایسه اجتماعی: شبکههای اجتماعی، ما را به مقایسه زندگی خود با دیگران سوق میدهند که میتواند به روابط آسیب بزند.
حرف آخر: تقویت روابط بین فردی در قالب جلسات کوچینگ
آموزههای علوم ارتباطات، صرفاً نظریه نیستند؛ بلکه دستورالعملهایی عملی برای بهبود کیفیت زندگی ما هستند. حال این دستورالعملها در قالب یک سری آموزههای مهارتی و کاربردی مفید واقع میشوند. پس این سوال پیش میآید: چگونه میتوانیم این مفاهیم نظری را در عمل به کار ببندیم؟ چگونه این مهارتها را تقویت کنیم تا در در زندگی روزمره، به کارمان بیایند؟ اینجاست که مسئله کوچینگ مطرح میشود. امروزه بسیاری از افراد برای افزایش دانش کاربردی خویش جهت توسعه فردی و تقویت ارتباطات میان فردی، از نظر تخصصی اساتید خبره کوچینگ استفاده میکنند.
در این راستا خانم دکتر پرستو اسلامی (Parastoo Eslami) متخصص ارتباطات و عضو هیئت علمی دانشگاه با ۲۲ سال سابقه تدریس، در قالب جلسات کوچینگ، یاریگرِ مدیران و صاحبان حرف و مشاغل خواهند بود. برای کسب اطلاعات تکمیلی در این زمینه، خواندن مقالات دکتر پرستو اسلامی را نیز به شما پیشنهاد میکنیم.
دیدگاهتان را بنویسید