تفاوت کوچینگ و منتورینگ چیست؟ بررسی فرق کوچ و منتور

امروزه در عرصه مطالعات و آموزش‌های مروبوط به موفقیت فردی و حرفه‌ای، با واژه‌‌ها و اصطلاحاتی از قبیل کوچینگ (coaching) و منتورینگ (mentoring) روبه‌رو می‌شویم. هر دوی این اصطلاحات، ناظر بر فرایندهای آموزشی هستند که طی آن‌، یک مربی، مدرس یا فرد باتجربه، فرد متقاضی را راهنمایی می‌کند. به این ترتیب،‌ دیدگاه کلی این است که فرایند منتورینگ و کوچینگ،‌ اساسا مبتنی بر آموزش،‌ مشاوره و هدایتگری است. اما قضیه به همین سادگی‌ها هم نیست. در این مقاله،‌ به بررسی تفاوت کوچینگ و منتورینگ پرداخته‌ایم. علاوه بر خواندن این مقاله، به علاقه‌مندانی که رویکرد حرفه‌ای‌تری دارند،‌ توصیه می‌شود مطالعات در حوزه علوم ارتباطات را نادیده نگیرند. در این راستا می‌توانید ضمن مطالعه مقالات دکتر پرستو اسلامی، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، در این زمینه اطلاعات بیشتری کسب کنید. برای افزایش دانش و کسب اطلاعات کاربردی بیشتر نیز می‌توانید برخی از تالیفات دکتر پرستو اسلامی را بخوانید.

تفاوت کوچینگ و منتورینگ چیست؟ دو راهبرد مکمل برای رشد و توسعه

امروزه، رشد فردی و توسعه شغلی دیگر تنها به آموزش‌های سنتی محدود نمی‌شود. مفاهیم نوینی مانند کوچینگ (Coaching) و منتورینگ (Mentoring) به عنوان دو راهبرد قدرتمند و تحول‌آفرین، نقشی اساسی در کمک به افراد برای دستیابی به اهدافشان ایفا می‌کنند. هرچند این دو واژه گاهی به جای هم به کار می‌روند، اما تفاوت‌های بنیادینی در رویکرد، اهداف و روابط دارند. شناخت این تفاوت‌ها برای انتخاب مسیر درست رشد چه به‌عنوان یک فردی که به‌دنبال راهنمایی است، و چه به‌عنوان یک رهبر یا متخصص، ضروری است. این مقاله به واکاوی دقیق تفاوت کوچینگ و منتورینگ می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این دو می‌توانند به‌صورت مکمل در کنار هم قرار گیرند.

کوچینگ: هنر پرسشگری برای کشف پتانسیل درونی

کوچینگ یک فرایند حرفه‌ای است که بر محور حال و آینده می‌چرخد. در این فرایند، کوچ یک راهنما و تسهیل‌گر است که به فردی به نام کوچی (coachee) کمک می‌کند تا با طرح سوالات عمیق و چالش‌برانگیز، به خودآگاهی برسد و راه‌حل‌های مشکلاتش را از درون خود پیدا کند.

مهم‌ترین ویژگی‌های کوچینگ:

• تمرکز بر فرد و توانایی‌های او: کوچ معتقد است که کوچی تمام پاسخ‌ها و منابع لازم برای حل مشکلاتش را در درون خود دارد. نقش کوچ، فقط روشن کردن مسیر و کمک به کوچی برای کشف این پاسخ‌هاست.
• رابطه کوتاه و هدفمند: جلسات کوچینگ معمولاً برای رسیدن به یک هدف مشخص و در یک بازه زمانی محدود برگزار می‌شوند.
• پرسشگری به‌جای مشاوره: کوچ به جای ارائه راه‌حل یا توصیه، از سؤالات قدرتمندی استفاده می‌کند که به کوچی اجازه می‌دهد تا به تنهایی مسیرش را پیدا کند. این رویکرد، حس مسئولیت‌پذیری کوچی را افزایش می‌دهد.
• تمرکز بر یک مهارت خاص: کوچینگ اغلب روی یک مهارت، هدف یا چالش خاص مانند مدیریت زمان، توسعه یک مهارت رهبری یا حل یک تعارض تمرکز دارد.
• دانش موضوعی الزامی نیست: یک کوچ لازم نیست در زمینه کاری کوچی متخصص باشد. مهارت او در تسهیل فرایند فکری و پرسشگری است، نه در ارائه دانش تخصصی.

مثال: یک مدیر میانی که برای مدیریت تیم خود با چالش مواجه است، از یک کوچ استفاده می‌کند. کوچ از او می‌پرسد: «چه چیزی باعث می‌شود در رهبری تیم احساس ضعف کنید؟» یا «اگر یک مدیر عالی بودید، امروز چه کاری انجام می‌دادید؟» این سوالات به مدیر کمک می‌کنند تا از زوایای جدیدی به مشکل نگاه کند و راه‌حل‌های خود را بیابد.

منتورینگ: انتقال تجربه برای رشد در مسیر حرفه‌ای

منتورینگ یک فرایند طولانی‌مدت و مبتنی بر انتقال تجربه و دانش است. در این فرایند، منتور (فرد باتجربه) به منتی (Mentee) (فرد کم‌تجربه) کمک می‌کند تا از تجربیات، دانش و مهارت‌های او استفاده کند.

مهم‌ترین ویژگی‌های منتورینگ:

• رابطه بلندمدت و عمیق: منتورینگ یک رابطه پایدار است که می‌تواند سال‌ها به طول انجامد. این رابطه بیشتر شبیه به یک راهنمایی حرفه‌ای و دوستانه است.
• تمرکز بر مسیر شغلی: منتورینگ بیشتر بر توسعه حرفه‌ای، انتخاب‌های شغلی و پیشرفت در یک حوزه خاص تمرکز دارد.
• ارائه مشاوره و راهکار: منتور به دلیل تجربه و دانش خود، می‌تواند به منتی توصیه، راهکار و مشاوره‌های مستقیم ارائه دهد. در این راستا به او می‌گوید که چگونه در موقعیت‌های مختلف عمل کند.
• دانش تخصصی الزامی است: یک منتور باید در زمینه کاری منتی، متخصص و بسیار باتجربه باشد. دانش او در آن حوزه، دلیل اصلی ارزش‌گذاری به اوست.
• پشتیبانی و ایجاد ارتباط: منتور علاوه بر راهنمایی، می‌تواند به منتی در ایجاد شبکه‌های ارتباطی حرفه‌ای نیز کمک کند.

مثال: یک کارمند جوان که به تازگی وارد یک شرکت بزرگ شده است، یک منتور (که می‌تواند یک مدیر ارشد در همان شرکت باشد) دارد. منتور به او می‌گوید: «اگر می‌خواهی در این شرکت موفق شوی، باید مهارت‌های مذاکره‌ات را تقویت کنی.» یا «برای آنکه در این پروژه موفق شوی، بهتر است با فلان دپارتمان مشورت کنی.»

جدول مقایسه تفاوت کوچینگ و منتورینگ

در دل این جدول،‌ مهم‌ترین تفاوت‌های منتورینگ و کوچینگ را به صورت ساده و خلاصه نمایش داده‌ایم.

نتیجه‌گیری در باب تفاوت کوچینگ و منتورینگ؛ دو راهبرد مکمل برای یک هدف مشترک

کوچینگ و منتورینگ، دو رویکرد متفاوت با یک هدف مشترک هستند: کمک به افراد برای رسیدن به بالاترین پتانسیل خود. اما سوال اینجاست: تفاوت کوچینگ و منتورینگ چیست؟

کوچینگ، برای زمانی مناسب است که شما به دنبال کشف راه‌حل‌های درونی خود و رسیدن به خودآگاهی عمیق هستید. کوچ به شما ابزار می‌دهد تا مسیرتان را پیدا کنید. درمقابل، منتورینگ، برای زمانی مناسب است که شما به دنبال یادگیری از تجربیات یک فرد باسابقه و استفاده از دانش او هستید؛ با این انگیزه که بتوانید از اشتباهات جلوگیری کنید و باعث پیشرفت خود در مسیر شغلی‌تان شوید. نکته دیگر اینکه بر مبنای تفاوت‌های این دو فرایند (یعنی کوچینگ و منتورینگ) به صورت بدیهی تفاوت کوچ و منتور نیز تبیین می‌شود.

بهترین سناریو این است که یک فرد در طول زندگی حرفه‌ای خود، از هر دو فرایند بهره ببرد. یک منتور می‌تواند به شما کمک کند تا در یک حوزه خاص رشد کنید؛ در حالی که یک کوچ می‌تواند به شما کمک کند تا در طول این مسیر، با چالش‌های فردی و ذهنی خود روبرو شوید. در نهایت، این دو فرایند، مکمل یکدیگرند و با همکاری هم می‌توانند یک برنامه جامع و قدرتمند برای رشد و موفقیت فراهم کنند. توصیه دیگر اینکه: برای کسب دانش بیشتر درباره موضوعات مطرح‌شده،‌ همواره جهت مطالعه بیشتر در راستای رسیدن به داده‌های بیشتر تلاش کنید. در ادامه،‌ درباره مطالعه در حوزه منتورینگ و کوچینگ، توصیه‌هایی ارائه کرده‌ایم.

کسب اطلاعات تکمیلی در باب تفاوت منتورینگ و کوچینگ

پس‌از مطالعه این مقاله که در آن به تفصیل به ارائه نکاتی در باب تفاوت‌های دو فرایند کوچینگ و منتورینگ پرداختیم، نکته دیگری هم هست؛ اینکه خودتان با مطالعه درباره سایر مفاهیم مربوط به این دو فرایند، اطلاعات تکمیلی‌تان را افزایش دهید. در بخش مقالات این سایت، مطالب متنوعی درباره: کوچینگ رابطه، کوچینگ ارتباطات، انواع منتورینگ، کوچینگ مهارت های ارتباطی، دوره کوچینگ موثر، کوچینگ سازمانی و… ارائه شده است. پیشنهاد می‌کنیم با مطالعه این موارد،‌ سطح کیفی اطلاعات خود را در این زمینه، ارتقا دهید.

حرف آخر: تجربه عملی برای رسیدن به اهداف بلندمدت

فارغ از آنچه به طور نظری درباره تفاوت کوچینگ و منتورینگ بیان شد، آنچه مهم است،‌ عمل کردن به دانش و آموزه‌های نظری است. از این رو، اگر واقعا پیگیر رشد و توسعه فردی یا سازمانی هستید، تجربه استفاده از دوره‌های کوچینگ و منتورینگ را از دست ندهید. در این راستا خانم دکتر پرستو اسلامی (Parastoo Eslami) متخصص ارتباطات و عضو هیئت علمی دانشگاه با ۲۲ سال سابقه تدریس، در قالب جلسات کوچینگ، یاریگرِ مدیران و صاحبان حرف و مشاغل خواهند بود. برای کسب اطلاعات تکمیلی در این زمینه، خواندن مقالات دکتر پرستو اسلامی را نیز به شما پیشنهاد می‌کنیم.